Integracja sensoryczna

Czym jest terapia integracji sensorycznej?

Integrację sensoryczną zapoczątkowała w latach 60-tych dr Anna Jean Ayres. Na podstawie przeprowadzonych badań i testów postawiła hipotezy wskazujące na związki, jakie występują pomiędzy procesami integracji sensorycznej a zachowaniem i uczeniem się.

Integracja – scalanie
Sensory – zmysły
Integracja sensoryczna – czyli scalanie zmysłowe

Integracja sensoryczna jest pracą zmysłów pozwalającą na prawidłowe funkcjonowanie w codziennym życiu. Polega na sprawnym przetwarzaniu i wykorzystywaniu informacji pochodzących z ciała i świata zewnętrznego. Poprzez narządy zmysłów informacje docierają do układu nerwowego i tam są prawidłowo scalone czyli zintegrowane. Cały ten proces nazywamy integracją sensoryczną.

Wyróżniamy następujące zmysły:

• zmysł dotyku (czucie powierzchniowe)
• zmysł proprioceptywny (czucie głębokie)
• zmysł przedsionkowy – błędnikowy (równowagi)
• zmysł wzroku
• zmysł słuchu
• zmysł smaku
• zmysł węchu

Dziecko rozwija się i funkcjonuje we wszystkich przestrzeniach dzięki temu, jak jego mózg przetwarza informacje zmysłowe zarówno z ciała jak i z otoczenia.

W pierwszych latach życia wraz z reakcją zmysłów na otoczenie tworzą się nowe połączenia synaptyczne w mózgu. Im więcej połączeń tym bardziej dojrzały centralny układ nerwowy. Mózg wykonuje miliony operacji sensorycznych. Integracja sensoryczna jest mechanizmem, który leży u podstaw większości naszych zachowań.

Jeśli integracja sensoryczna przebiega prawidłowo i mózg potrafi właściwie interpretować, scalać oraz przetwarzać informacje, to zachowanie dziecka jest adekwatne do danej sytuacji w takich sferach jak:

• rozwój ruchowy (duża i mała motoryka)
• rozwój emocjonalny
• rozwój społeczny
• rozwój mowy
• rozwój procesów uczenia

Wysoce skomplikowane procesy percepcyjne tj. percepcja słuchowa, wzrokowa, czytanie, pisanie, rysowanie oraz mowa są zależne od procesów integracyjnych w zakresie podstawowych systemów zmysłowych:

• systemu czuciowego
• systemu kinestetycznego (czucie głębokie)
• systemu błędnikowego
• systemu wzrokowego
• systemu słuchowego

Zaburzenia integracji sensorycznej

Integracja sensoryczna może być podstawą do prawidłowego zachowania lub też nieprawidłowego zachowania i wtedy mówimy o zaburzeniach integracji sensorycznej. Jeśli nieprawidłowo funkcjoniują procesy integracji sensorycznej to może to być przyczyną:

• pobudzenia emocjonalno-ruchowego
• niezgrabności ruchowej
• trudności i problemów w zachowaniu
• trudności w rozwoju kontaktów społecznych i dostosowywaniu się do zasad
• opóźnienia w rozwoju mowy
• trudności w procesie uczenia (czytaniu, pisaniu, pamięci)
• obniżenia możliwości koncentracji
• nieprawidłowej reakcji na różnorodne bodźce (np. słuchowe – zatykanie uszu, równoważne – niechęć do bujania lub hustania, dotykowe – nietolerancja metek, zabiegów pielęgnacyjnych, dotyku innych osób
• trudności w rozwoju manualnym i grafomotorycznym ( niechęć do malowania, rysowania, wycinania)

Duże jak i drobne deficyty w jednym lub więcej z percepcyjnych układów zmysłowych mogą wpływać dezorganizująco na zachowanie i codzienne funkcjonowanie.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej

Objawy zaburzeń w wieku niemowlęcym

• płacz
• problemy z zasypianiem i spaniem
• problemy z karmieniem
• prężenie i napinanie ciała
• pobudzenie emocjonalno-ruchowe
• nad reaktywna reakcja na bodźce np. słuchowe, dotykowe, na przemieszczanie ciała w przestrzeni
• obniżone reakcje na otoczenie

Objawy zaburzeń w wieku przedszkolnym

• niechęć do ubierania
• unikanie zabaw związanych z brudzeniem rąk (np. malowanie palcami, lepienie z ciastoliny, gliny, zabawy w piasku);
• męczliwość oczu przy jasnym świetle, dłuższym rysowaniu
• rozdrażnienie w miejscach, gdzie występuje nadmiar bodźców sensorycznych np. w miejscach publicznych (przedszkole, teatr, centra handlowe a czasami nawet spotkania towarzyskie)
• słaba równowaga, częste potykanie, przewracanie
• zaburzenia słuchu fonematycznego;
• wrażliwość na bodźce słuchowe (np. zatykanie uszu na dźwięki lub wycofanie, chowanie)
• trudności z rozróżnianiem dźwięków podobnych (głosek podobnych, wyrazów podobnych, przekręcanie wyrazów)
• obniżone reakcje słuchowe przy prawidłowym słuchu
• trudności z pamięcią słuchową
• głośne, krzykliwe zachowanie
• problemy z utrzymaniem uwagi nad zadaniem, niedoprowadzanie czynności do końca, przerzucanie się z jednej aktywności na drugą;
• trudności z koncentracją uwagi i pamięcią
  pobudzenie emocjonalne;
• pobudzenie ruchowe, nadruchliwość (bieganie, kręcenie, skakanie, huśtanie )
  obniżona koordynacja ruchowa (niezgrabne bieganie, trudności z łapaniem piłki, z naprzemiennym chodzeniem po schodach i opanowaniem nowych umiejętności ruchowych)
• odruch wymiotny podczas spożywania niektórych pokarmów i nietolerancja na pewne konsystencje posiłków
• kłopoty z umiejętnościami samoobsługowymi (jedzenie posiłków, ubieranie, rozbieranie, porządkowanie itp.),
• niechęć do zabaw ruchowych, gier sportowych, nowych zadań; szybka męczliwość
• niechęć dotykania zabawek i innych przedmiotów, szczególnie włochatych, fakturowych; niechęć mycia twarzy, włosów, uszu; niechęć do obcinania paznokci, włosów
• opóźniony rozwój mowy, niewyraźna mowa – niezrozumiała dla otoczenia, brak mowy
• uwielbienie do bujania, kręcenia – brak zakręcenia w głowie pod dużej dawce obrotów
• preferowanie statycznych aktywności i zabaw np. oglądanie TV, gry na komputerze,
• nietolerancja określonych tkanin ubraniowych (np. wełna, jeansy), jak również ubrań takich jak golfy, szaliki, czapki
• brak dominacji ręki (dot. dzieci powyżej 4r.ż.), dziecko używa prawej i lewej reki do pisania, rysowania, spożywania posiłków
• nienaturalny lęk przed wysokością, ruchem, upadkiem, bujaniem, kręceniem, huśtaniem, wspinaniem

Wszystkie dzieci z autyzmem i Zespołem Aspergera mają zaburzenia integracji sensorycznej w różnym stopniu i nasileniu, dlatego każde dziecko z tym zespołem powinno być wspierane terapia integracji sensorycznej.

Bardzo często zaburzenie integracji sensorycznej występuję u dzieci z Zespołem Downa, Mózgowym Porażeniem Dziecięcym i w innych chorobach neurologicznych.

Objawy zaburzeń w wieku szkolnym

• utrzymujące się trudności w samoobsłudze np. przy ubieraniu, jedzeniu, wiązaniu butów
• utrzymująca się nadwrażliwość na niektóre bodźce sensoryczne, np. jasne światło, hałasy, niespodziewany dotyk, zapachy.
• niechęć do trudności przy czytaniu, pisaniu i liczeniu, pojawiają się objawy jak przy dysleksji i dysgrafii
• trudności przy wykonywaniu precyzyjnych zadań przy biurku (podpieranie głowy, pokładanie się na ławce, wiercenie, kręcenie)
• obniżona koordynacja ruchowa – niezgrabność ruchowa (trudności w nauce jazdy na rowerze, łapanie piłki, opanowywanie nowych umiejętności ruchowych)
• obniżona koordynacja wzrokowo-ruchowa, koordynacja rąk (cięcie nożyczkami itp.)
• trudności z koncentracją i pamięcią
• problemy z koncentracją

Objawy zaburzeń w wieku dorosłym

• upośledzenie wzorców samoobsługi, aktywności życiowych i intymności
• izolacja, opory przed określonymi aktywnościami lub doznaniami
• unikanie zatłoczonych miejsc
• wybuchowość i kompulsywność
• depresje, zaburzenia dysocjacyjne,
• zaburzenia borderline

Terapia integracji sensorycznej SI

Terapią integracji sensorycznej obejmujemy niemowlęta, dzieci i młodzież.
Terapia SI ma postać „naukowej zabawy”, w której dziecko bawiąc się, uczy jednocześnie. Celem jej jest wzmocnienie rozwojowych funkcji takich jak ruch, emocje, mowa, uczenie się. Podczas terapii dziecko nie ćwiczy konkretnych umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podstaw tych umiejętności. Umiejętności te pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Podczas terapii dostarczamy kontrolowaną ilość bodźców sensorycznych w zależności od potrzeb dziecka. Zmysły ze sobą ściśle współpracują, dlatego nawet przy zaburzeniach jednego zmysłu bawimy się wielozmysłowo np. przy nadreaktywności słuchowej masujemy, zawijamy, bujamy.